„Czy mam obniżoną odporność?” - do takiego pytania zwykle prowadzą infekcje, które są dokuczliwe ze względu na swą częstość lub ciężkość. Rzeczywiście mogą one wskazywać na zaburzenia funkcji układu immunologicznego. Jakie badania laboratoryjne pomagają w diagnostyce niedoborów odporności i ich leczeniu?
 
Dodatkowa szczepionka.
Na przełomie sierpnia i września br. Rada Medyczna do spraw COVID-19 przy Prezesie Rady Ministrów zaleciła stosowanie dodatkowej dawki szczepionki przeciwko COVID-19 osobom, które mają zaburzenia odporności. Choć ministerialne wskazania dotyczą ściśle określonych grup Pacjentów (m.in. w trakcie aktywnego leczenia przeciwnowotworowego, dializowanych przewlekle z powodu niewydolności nerek), to wiele osób zaczęło się zastanawiać, czy ich odporność nie jest przypadkiem obniżona.
 
Układ immunologiczny.
To rozbudowany system obrony organizmu przed różnego typu patogenami i innymi czynnikami szkodliwymi.
 
Obejmuje on mechanizmy odporności:
1. Wrodzonej:
- komórki i substancje biologicznie działające szybko i niewybiórczo
- stanowią tzw. pierwszą linię obrony organizmu
2. Nabytej
- m.in. przeciwciała różnych klas
- ich uaktywnienie trwa dłużej, ale ich działanie skierowane jest ku konkretnemu zagrożeniu (jest więc bardziej skuteczne).
 
Gdy nie działa prawidłowo.
Niewłaściwe funkcjonowanie systemu odpornościowego prowadzi do uciążliwych infekcji, a może prowadzić również do rozwoju chorób autoimmunologicznych i nowotworów.
 
Zgodnie z zaleceniami lekarzy immunologów, do badań w kierunku zaburzeń odporności u dorosłych powinny skłonić co najmniej:
- 4 zapalenia płuc, oskrzeli, uszu lub zatok w ciągu roku wymagające antybiotykoterapii
- 2 ciężkie zakażenia bakteryjne (sepsa, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, skóry, kości lub szpiku)
- 2 radiologicznie potwierdzone zapalenia płuc w ciągu 3 lat.
 
Do konsultacji w kierunku niedoborów odporności powinny też skłonić np.: zachorowanie na gruźlicę, rozstrzenie oskrzeli, nawracające zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego, nawracające lub uporczywe brodawki, nawracający lub rozległy półpasiec, ale również mniej oczywiste objawy i choroby, takie jak biegunka, utrata masy ciała, obrzęk naczynioruchowy, sarkoidoza, celiakia czy zapalenie stawów.
 
Niedobory odporności.
Dzielimy je na:
 
1. Pierwotne.
- ich przyczyną są zaburzenia, które dotykają bezpośrednio układu immunologicznego
- najczęściej dotyczą upośledzenia produkcji przeciwciał, ale mogą też być związane z zaburzeniami odpowiedzi komórkowej (jak również łączyć oba te defekty)
- choć diagnozowane najczęściej w wieku dziecięcym - występują również u dorosłych, u których są niestety często diagnozowane późno, nawet po kilku latach od pierwszych symptomów.
 
Najczęstszym pierwotnym niedoborem odporności jest izolowany niedobór IgA, który można stwierdzić u 1 na 500-700 os. Zwykle przebiega bezobjawowo, ale może też manifestować się nawracającymi zakażeniami błon śluzowych oraz zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Pospolity zmienny niedobór odporności (CVID) występuje na świecie z częstością 1 na 10 000. Oficjalne dane wskazują, że w Polsce wiele osób nie wie, że cierpi na to schorzenie. 
 
2. Wtórne.
- występują znacznie częściej niż niedobory pierwotne
- ich najczęstszą przyczyną jest niedożywienie (sprawność funkcjonowania układu immunologicznego zależy w dużej mierze zarówno od odpowiedniej kaloryczności posiłków, jak i ich zbalansowania pod względem makro- i mikroskładników)
- mają swe źródło w innych stanach patologicznych i fizjologicznych (np. starzenie się)
- mogą być również skutkiem stosowanych terapii (leczenie immunosupresyjne, chemioterapia, radioterapia).
 
Niedożywienie kaloryczno-białkowe.
W skali globalnej wynika najczęściej z przyczyn socjoekonomicznych, ale dochodzi do niego również wskutek chorób wyniszczających (głównie nowotworowych, ale również w zaawansowanych stadiach przewlekłej niewydolności nerek czy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc) i przebiegających z utratą białka - głównie albuminy i IgG.
 
Witaminy i minerały.
Kluczowe znaczenie dla utrzymania dobrej kondycji układu immunologicznego mają:
- witaminy: A (jak również jej prowitamina, beta-karoten), C, E, D3, z grupy B (B2, B6, B12, kwas foliowy)
- mikroelementy i pierwiastki śladowe: żelazo, wapń, cynk i selen.
 
Ich niedobory można stosunkowo łatwo rozpoznać (objawy oraz laboratoryjne oznaczanie we krwi) i wyrównać poprzez modyfikacje diety i/lub suplementację.
 
Wirus HIV.
Zakażenie nim może być ważną, a często przeoczaną przyczyną zaburzeń odporności. Pomimo kampanii społecznych ukazujących zasadność i znaczenie przesiewowych badań w kierunku HIV, często ich wykonywanie jest odkładane lub nawet pomijane, bo przecież „mnie to nie dotyczy”. Nieleczona infekcja HIV nieuchronnie prowadzi do rozwoju AIDS, czyli właśnie zespołu nabytego upośledzenia odporności.
 
Inne przyczyny zaburzenia odporności.
Do spadku odporności może prowadzić również:
- zakażenie wirusem: EBV, CMV, odry, opryszczki, HBV i HCV
- starszy wiek - aktywność układu odpornościowego ulega obniżeniu z wiekiem, co jest dodatkowo pogłębiane przez niedobory żywieniowe obserwowane u starszych osób (spowodowane zaburzeniami apetytu i wchłaniania składników odżywczych z przewodu pokarmowego - głównie wapnia)
- przewlekłe stany zapalne (przetrwałe infekcje, ale też np. miażdżyca)
- choroby autoimmunologiczne (np. RZS, toczeń rumieniowaty układowy)
- chroniczny stres.
 
Badania pomocne w diagnostyce niedoboru odporności:
1. Tzw. pełna morfologia.
Na zaburzenia odporności może wskazywać:
- obniżona liczba neutrofili (granulocytów obojętnochłonnych) i/lub limfocytów, szczególnie stwierdzana u osoby z objawami, które wskazują na problemy z odpornością - powinna być wskazówką do dalszych badań
- utrzymująca się poza okresami trwania infekcji podwyższona liczba leukocytów (krwinek białych) i obniżona liczba płytek krwi (trombocytów).
 
W niektórych niedoborach odporności może też dochodzić do rozwoju anemii, którą można diagnozować na podstawie liczby erytrocytów, stężenia hemoglobiny i tzw. parametrów czerwonokrwinkowych (MHC, MCHC, MCV).
 
2. Białko całkowite i albumina.
Wyniki tych badań poniżej zakresu wartości referencyjnych („normy”) mogą wskazywać na niedożywienie lub utratę białka, których konsekwencją może być zaburzenie produkcji przeciwciał.
 
Odejmując stężenie albuminy od stężenia białka całkowitego otrzymujemy pewną wartość, niższa od 18 g/l występuje u Pacjentów z niedoborami odporności humoralnej typu pierwotnego (np. COVID), jak i wtórnego. Niepokoić powinna też wartość powyżej 40 g/l, obserwowana zarówno w chorobach nowotworowych, jak i zapalnych oraz autoimmunologicznych.
 
3. Przeciwciała IgG.
Jeśli jest niższe niż 4g/l - oznacza to ich niedobór. Może on być zaburzeniem pierwotnym lub wynikać z utraty białka z przewodu pokarmowego (enteropatie) lub z moczem (zespół nerczycowy), rzadziej przez skórę - w związku z oparzeniami lub egzemą.
 
4. Białko CRP.
Jest wskaźnikiem obecności stanu zapalnego, a więc jego podwyższoną wartość obserwujemy w infekcjach, chorobach autoimmunologicznych, schorzeniach o charakterze zapalnym, w końcu w niektórych nowotworach - więc w stanach, które mogą powodować obniżenie odporności.
 
5. Kreatynina.
Ocena stężenia kreatyniny, a właściwie wyliczanego na jego podstawie wskaźnika eGFR jest badaniem przesiewowym w kierunku niewydolności nerek, które umożliwia jej wykrycie już we wczesnym stadium.
 
6. Witamina D3.
Witamina D reguluje wiele procesów immunologicznych, sugeruje się związek jej stężenia we krwi z podatnością na infekcje i zapadalnością na choroby autoimmunologiczne.
 
Jesienią postaw na odporność.
Trwa ogólnopolska kampania edukacyjno-profilaktyczna „Postaw na odporność”, podczas której możesz:
- sprawdzić odporność na sezon jesienno-zimowy, a także podczas pandemii wirusa SARS-CoV-2
- zorientować się w jakiej kondycji jest Twój organizm.
 
Zrobisz to, dzięki pakietom badań profilaktycznych, w obniżonych cenach, które przygotowała ogólnopolska sieć laboratoriów medycznych Diagnostyka:
 
- e-pakiet „Zdrowie w dobie pandemii”
Skorzystaj z badań przesiewowych, które mogą pomóc we wczesnym wychwyceniu wielu nieprawidłowości zdrowotnych. W pakiecie znalazły się następujące badania: Morfologia krwi, CRP ilościowo, Glukoza, Lipidogram (CHOL, HDL, nie-HDL, LDL, TG), Próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP), Kreatynina. Cena pakietu to 79 PLN (zamiast 182 PLN).
 
- e-pakiet „Postaw na odporność”
Właściwie dobrane badania laboratoryjne pomagają lekarzom immunologom klinicznym w diagnostyce niedoborów odporności i ich leczeniu. W ramach tego pakietu możesz wykonać następujące badania: Morfologia krwi, CRP ilościowo, Kreatynina, Białko całkowite, Albumina, IgG, Witamina D metabolit 25(OH). Cena pakietu to 139 PLN zamiast 227 PLN.
 
Wybrany pakiet lub obydwa pakiety kupisz:
- w e-Sklepie sieci Diagnostyka
- stacjonarnie w Punkcie Pobrań.
 
Przy zakupie skorzystaj z kodu ODPORNI. Wyniki badań zawartych w pakietach będą opatrzone automatycznym raportem.
 
Jesienna akcja edukacyjno-profilaktyczna potrwa do 10 grudnia 2021.