Osoby z problemami układu pokarmowego, a zwłaszcza cierpiące na nieswoiste zapalenia jelit (NZJ), szczególnie w tym czasie muszą przestrzegać licznych restrykcji dietetycznych. Podejmowanie właściwych wyborów żywieniowych, zwłaszcza w tym czasie, może być bardzo trudne. Jak przeżyć święta z NZJ radzi dietetyk - Katarzyna Stachurska. Czas świąt może okazać się kłopotliwy dla wielu naszych przyjaciół, znajomych, a być może i dla nas samych, jeśli dotyczy nas nieswoiste zapalenia jelit (NZJ). Na tę dolegliwość cierpi od 2,5 do 3 mln Polaków[1]. Codziennością osób z NZJ są często liczne restrykcje dietetyczne, jakie muszą być podejmowane w celu utrzymania remisji leczenia.
W zdrowym ciele zdrowy duch!
Pomimo tego, że święta są czasem odpoczynku, nierzadko mogą wiązać się także ze stresem związanym z przygotowaniami. Jednym z czynników wpływających na przebieg choroby jest stan psychiczny. Zadbaj o to, aby również w tym czasie unikać sytuacji stresowych i zachować spokój. Sprzyja temu wolny czas, który możesz wykorzystać na odpoczynek w gronie najbliższych, ale też wartościowa może okazać się drzemka w domowym zaciszu. Święta to także dobry moment na spokojne rodzinne spacery.
Jak przetrwać tradycyjne potrawy?
Boże Narodzenie jest to okres wolny od pracy, ale nie jest momentem odpoczynku od leczenia. W związku z tym, zwłaszcza podczas świąt, szczególnie trudne może być przestrzeganie licznych restrykcji żywieniowych. Tradycyjna kuchnia polska nie jest lekkostrawna, a taki styl żywienia jest polecany w przypadku nieswoistych chorób zapalnych jelit. Potrawy takie jak pierogi z kapustą i grzybami czy kompot z suszu mogą stanowić wyzwanie dla przewodu pokarmowego.
Indywidualna dieta
Każdy, kto cierpi na NZJ powinien indywidualnie podchodzić do swojego planu żywieniowego, gdyż nie istnieje jedna, uniwersalna dieta[2]. To, co ciężkostrawne i wzdymające dla jednej osoby, może być bezpieczne dla drugiej. Dlatego sprawdzenie swojej tolerancji na dane produkty jest ważne nie tylko w codziennym żywieniu, ale także w kontekście świątecznych potraw. Warto także poszukać domowych, bezpiecznych zamienników dla tradycyjnych potraw. Na przykład przy braku tolerancji produktów wysokobłonnikowych takich jak orzechy i suszone owoce, tradycyjną kutię zamień na kaszę jaglaną z cynamonem, daktylami i pieczonymi jabłkami.
Dobrze przemyślany jadłospis
Pamiętaj także, że jeśli wprowadzasz potrawę do swojej diety po raz pierwszy, rób to ostrożnie, czyli małymi porcjami, a także pojedynczo. W wypadku złego samopoczucia po posiłku, łatwiej będzie zidentyfikować jego potencjalną przyczynę. Jednocześnie ważne jest zachowanie swojej zwyczajowej diety jako podstawy żywienia. Nowe potrawy powinny stanowić tylko dodatek do twojego jadłospisu.
Pomocne może okazać się takie zaplanowanie swojej diety, aby spożywane posiłki nie polegały na długim siedzeniu przy stole i przyjmowaniu dużych ilości pożywienia na raz. W zamian za to osoby z NZJ, a także Ci, którzy unikają niestrawności, powinni spożywać 5 – 6 posiłków ciągu dnia, ale o mniejszej objętości.
Jak zmienić potrawy ciężkostrawne?
Jednym z podstawowych dań na świątecznym stole jest smażona ryba, tradycyjnie karp. Niestety, wszystkie dania smażone są ciężkostrawne i mogą przyczynić się do wzdęć, a także uczucia ciężkości po posiłku. Jak zatem wprowadzić ryby do swojego menu, bez obawiania się o niestrawności? Przygotowanie jej w formie gotowanej i pieczonej np. w piekarniku będzie zdrowszym rozwiązaniem nie tylko w dla osoby z NZJ, ale także dla pozostałych członków rodziny. Spożywanie ryb i owoców morza jest ważne, ponieważ stanowią on źródło pełnowartościowego białka, składników mineralnych takich jak np. wapń, selen i jod, a także wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które działają między innym przeciwzapalnie. Wymienione składniki są często deficytowe u osób z chorobami jelit. Spożywanie odpowiednio przygotowanych ryb i owoców morza może pomóc w zapobieganiu powstawania wspomnianych niedoborów.
Pamiętaj o nawodnieniu!
Zwróć także uwagę na rodzaj wypijanych płynów. Unikaj soków owocowych, zwłaszcza z cytrusów, mocnej kawy i herbaty, a także wspomnianego kompotu z suszu. Zadbaj natomiast o odpowiednią podaż wody, zwłaszcza podczas okresu biegunek. Przy dobrej tolerancji np. w okresie pełnej remisji możesz ją także częściowo wymienić na płynny nabiał lub mleko, co będzie cenne również z tego powodu, iż terapia lekami sterydowymi zwiększa zapotrzebowanie na wapń.
Kluczowe elementy diety
W okresie remisji, należy zadbać o jak najlepsze zbilansowanie swojej diety z dobrze tolerowanych produktów. Z racji częstego występowania zbyt niskiej masy ciała u osób z NZJ, dieta tych osób powinna być bogata w białko, czyli produkty takie jak: drób, ryby, jaja i mięso, a przy dobrej tolerancji, także nasiona roślin strączkowych i orzechy. Białko jest ono cennym składnikiem odżywczym, nie tylko ze względu na jego potencjał odbudowujący i sprzyjający regeneracji, ale także zapierający, co może być szczególnie cenne podczas występowania biegunek. Jeśli dysponujesz odpowiednią ilością wolnego czasu przed świętami, samodzielnie przygotuj wędliny. Będą dla Ciebie dużo lepszym źródłem białka, niż te zakupione w sklepie. Również sałatki, których składnikiem są jajka, ryby (pieczone, gotowane), a także kiszone warzywa (przy dobrej tolerancji) będą potrawami, które wpłyną korzystnie na pracę twojego przewodu pokarmowego.
W diecie osoby cierpiącej na nieswoiste choroby jelit należy ograniczać podaż nierozpuszczanych frakcji błonnika pokarmowego. Do przygotowania posiłków powinno się używać jasnego makaronu, oczyszczonego pieczywa i białego ryżu. Produkty te nie podrażniają śluzówki jelit i żołądka. W okresie remisji zadbaj o podaż rozpuszczalnych frakcji błonnika pokarmowego, który znajdziesz w młodych i gotowanych warzywach, produktach owsianych, a także dojrzałych owocach. Jest on cennym składnikiem twojej diety, ponieważ produktami jego fermentacji są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (octowy, propionowy, masłowy), które odżywiają kolonocyty (komórki nabłonkowe jelita grubego). Aby fermentacja zachodziła prawidłowo, twoje jelitach powinna zamieszkiwać prawidłowa flora bakteryjna. Z racji tego, że wielu chorobom towarzyszy zaburzenie równowagi mikrobiomu, korzystne może być włączane preparatu probiotycznego.
Zadbaj o swoją mikrobiotę!
Do czynników biorących udział w wystąpieniu NZJ, należą także zaburzenia immunologiczne i infekcje. W związku z powyższym, zadbanie o prawidłową florę bakteryjną jelit jest kluczowe i zostało potwierdzone w licznych badaniach. Bakterie probiotyczne, dzięki temu, że mają zdolność do współpracy z komórkami odpornościowymi, obniżają stan zapalny i ryzyko alergii, a także ograniczają kolonizację przewodu pokarmowego patogennymi szczepami bakterii. Biorą także udział w prawidłowym trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych. Przywrócenie równowagi bakteryjnej jelit jest trudnym zadaniem. Oprócz spożywania żywności, która naturalnie dostarcza probiotyki np. kiszonki, fermentowane napoje mleczne, konieczna może być także suplementacja odpowiednich szczepów probiotycznych. Z uwagi na fakt, iż właściwości probiotyków są szczepozależne należy świadomie dokonywać wyboru. W podjęciu decyzji dotyczącej doboru odpowiedniego preparatu pomocna jest opinia lekarza lub dietetyka
Probiotyk? Tak – ale jaki?
Obecnie na rynku dostępnych jest ponad sto preparatów probiotycznych. Warto wiedzieć, iż tylko niektóre z nich mają działanie udokumentowane badaniami naukowymi. Na temat probiotyków i korzyści związanych z ich stosowaniem, edukuje kampania „Probiotyk – wybieram świadomie”. To inicjatywa, nad którą merytorycznie czuwa Rada Programowa:
- dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska, specjalista chorób wewnętrznych, gastroenterolog, kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych I Gastroenterologii z Pododdziałem Leczenia Nieswoistych Chorób Zapalnych Jelit CSK MSWiA, prezes Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii
- dr hab. n. med. Hanna Szajewska, pediatra, kierownik Kliniki Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, przewodnicząca Grupy Roboczej ds. Probiotyków Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci
- n. farm. dr hab. n. med. Stefan Tyski, kierownik Zakładu Antybiotyków i Mikrobiologii Narodowego Instytutu Leków, kierownik Zakładu Mikrobiologii Farmaceutycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ekspert Komisji Farmakopei Europejskiej, 2010 r. zastępca Przewodniczącego Komisji Farmakopei Polskiej, Prezes Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów.
Misją kampanii społecznej „Probiotyk – wybieram świadomie” jest podniesienie wiedzy pacjentów na temat znaczenia jakości probiotyków i mądrego stosowania tylko przebadanych preparatów.
[1] Raport Epidemiologiczno – Społeczny. Nieswoiste zapalne choroby jelit – przeciwnik rosnący w siłę. Warszawa 2016.
[2]S.-D. Müller-Nothman. Żywienie w nieswoistych zapaleniach jelita – informator dla pacjenta.
