Wyjście Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej spowodowało szereg zmian w przepisach prawa, dotyczącego m.in. pobytu i zatrudniania Brytyjczyków w Polsce. Do końca 2020 roku obowiązywały niezmienne zasady, określone w przepisach przejściowych. Od 1 stycznia 2021 roku uległy one zmianie.
Pobyt obywateli Zjednoczonego Królestwa
Co do zasady, na podstawie dotychczasowych przepisów pobytowych mogą przebywać obywatele Wielkiej Brytanii i członkowie ich rodzin (beneficjenci Umowy wystąpienia), jeżeli:
– korzystali z prawa pobytu w Polsce zgodnie z prawem UE przed zakończeniem okresu przejściowego (dotyczy to także obywateli Zjednoczonego Królestwa, którzy wjechali do Polski po dacie Brexitu, a przed upływem okresu przejściowego (przed końcem 2020 r.));
– w dalszym ciągu mieszkają w Polsce.
Dla nabycia i zachowania uprawnień beneficjenta Umowy wystąpienia istotna będzie ciągłość pobytu bezpośrednio przed upływem okresu przejściowego oraz po jego upływie.
Do obywateli Wielkiej Brytanii oraz członków ich rodzin niebędących beneficjentami Umowy wystąpienia (czyli tych, którzy przyjadą do Polski po 1 stycznia 2021 r.) od 1 stycznia 2021 r. mają zastosowanie ogólne zasady wjazdu i pobytu na terytorium Polski odnoszące się do obywateli państw trzecich (np. ruch bezwizowy, wiza, karta pobytu).
Praca obywateli Zjednoczonego Królestwa
Obywatele brytyjscy, którzy nie są objęci Umową o wystąpieniu (zasady są opisane wyżej), będą traktowani jak obywatele państw trzecich, w zakresie dostępu do polskiego rynku pracy. Co do zasady zastosowanie będzie miał wymóg uzyskania zezwolenia na pracę.
Inaczej wygląda kwestia beneficjentów Umowy o wystąpieniu. Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, przewiduje, co do zasady, zachowanie przez obywateli Zjednoczonego Królestwa i członków ich rodzin po zakończeniu okresu przejściowego (czyli od 1 stycznia 2021 r.) dotychczasowych uprawnień w zakresie prawa pobytu, jak i prawa do wykonywania pracy
(z wyjątkiem brytyjskich pracowników delegowanych) lub prowadzenia działalności zarobkowej na własny rachunek w państwie członkowskim UE, w którym nabędą uprawnienia beneficjentów Umowy zgodnie z warunkami w niej określonymi.
W przypadku obywateli Zjednoczonego Królestwa chodzi tu o osoby, które korzystały z prawa pobytu na terytorium Polski zgodnie z prawem Unii przed zakończeniem okresu przejściowego, np. jako pracownicy, i które po zakończeniu tego okresu w dalszym ciągu będą zamieszkiwać na tym terytorium, na warunkach jakie dotyczą obywateli UE z innych państw członkowskich.
Oznacza to, że pracodawcy zatrudniający obywateli Wielkiej Brytanii przed zakończeniem okresu przejściowego nie muszą martwić się o legalność ich pobytu i pracy, o ile umowa o pracę była wykonywana w Polsce przed końcem 2020 r., a obywatel Wielkiej Brytanii będzie mógł udowodnić fakt, że w tym czasie zamieszkiwał w Polsce. Wymóg legalnego pobytu w Polsce, w przypadku tej grupy cudzoziemców, sprowadza się do konieczności zarejestrowania pobytu we właściwym urzędzie wojewódzkim. Zgodnie z obowiązującymi przepisami obywatele UE mają obowiązek rejestracji nie później niż po upływie 3 miesięcy od dnia wjazdu na terytorium Polski. Obowiązek ten stosowany jest również do obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin, którzy osiedlili się w Polsce w czasie okresu przejściowego. Uzyskanie zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela UE przed końcem 2020 r. będzie istotnym dokumentem potwierdzającym status beneficjenta Umowy o wystąpieniu.
Pracownicy delegowani
Obywatele brytyjscy delegowani do Polski przed zakończeniem okresu przejściowego w ramach swobodnego świadczenia usług, które w prawie UE jest regulowane odrębnie od swobody przepływu osób są inaczej traktowani. Nie uzyskują oni na podstawie Umowy o wystąpieniu żadnych uprawnień do pozostania w państwie przyjmującym (np. Polsce) po zakończeniu okresu przejściowego.
Na podstawie przepisów polskiego prawa krajowego, które weszło w życie z dniem 1 stycznia 2021 r. osoby te będą mogły od tej daty złożyć wniosek o udzielenie specjalnego zezwolenia na pobyt czasowy, udzielanego na okres ważności 5 lat, z możliwością uzyskania następnie zezwolenia na pobyt stały na specjalnej podstawie prawnej.
Będą oni również zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę w czasie tego legalnego pobytu, jak również po udzieleniu specjalnego zezwolenia na pobyt czasowy.
Uprawnienie do wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę umożliwi brytyjskim pracownikom delegowanym do Polski do dnia 31 grudnia 2020 r. kontynuację pobytu w Polsce na zasadzie analogicznej do beneficjentów Umowy wystąpienia oraz obywateli UE korzystających ze swobody przemieszczania się w Polsce, w zakresie dostępu do polskiego rynku pracy.
Pracownicy przygraniczni
Obywatel Zjednoczonego Królestwa będący pracownikiem przygranicznym, który przed dniem 31 grudnia 2020 r. wykonywał pracę lub prowadził inną działalność zarobkową we własnym imieniu i na własny rachunek na terytorium Polski i nie podlegał obowiązkowi rejestracji pobytu (tj. bez zamieszkiwania w Polsce), a po tym dniu nadal wykonuje pracę lub prowadzi taką działalność na tym terytorium i jednocześnie na nim nie zamieszkuje, jest obowiązany zarejestrować swój pobyt w terminie do dnia 31 grudnia 2021 r.
W wyniku rejestracji pobytu jako pracownik przygraniczny obywatel Zjednoczonego Królestwa uzyska zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu, zawierające adnotację potwierdzającą posiadanie uprawnień pracownika przygranicznego na podstawie Umowy o wystąpieniu.
Dla nabycia oraz zachowania uprawnień pracownika przygranicznego na podstawie Umowy wystąpienia istotne będzie zachowanie ciągłości wykonywania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Polski bezpośrednio przed upływem okresu przejściowego, jak i po jego upływie.
Zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu brytyjskiego pracownika przygranicznego nie będzie mieć charakteru dokumentu pobytowego. Będzie natomiast potwierdzało uprawnienie do kontynuacji pracy lub działalności zarobkowej w Polsce, tj. w państwie miejsca pracy, w charakterze pracownika przygranicznego nie zamieszkującego w Polsce (także dla innego pracodawcy lub do rozpoczęcia działalności na własny rachunek). Będzie uprawniało do bezwizowego wjazdu na terytorium Polski na podstawie Umowy wystąpienia, ale już nie do podróżowania po obszarze Schengen bez wizy.
